Het Parthenon is een van de beroemdste tempels uit de oudheid en wordt vaak gezien als hét symbool van het oude Athene, en zelfs van de westerse beschaving. Dit monument, dat zich bevindt op de Akropolis van Athene, werd gebouwd tussen 447 en 432 v.Chr. onder leiding van de beroemde architecten Ictinus en Callicrates, met beeldhouwwerken van Phidias. Het diende niet alleen als een religieus centrum, maar had ook een diepere betekenis als symbool van de culturele, politieke en militaire macht van Athene.
Wat was het doel van het Parthenon?
Het Parthenon werd gebouwd ter ere van de godin Athena, de beschermheilige van de stad. Het diende als haar tempel en als een plek voor aanbidding. Athena was de godin van wijsheid, krijgskunst en ambachten, en zij werd gezien als de beschermster van Athene. Elk jaar werden in haar naam feestelijkheden georganiseerd, bekend als de Panathenaeën, waarbij processies, offers en sportwedstrijden centraal stonden.
Het Parthenon diende echter niet uitsluitend religieuze doeleinden. In de periode waarin het werd gebouwd, beleefde Athene een gouden eeuw onder het bewind van de staatsman Pericles. Athene was op dat moment de leidende stadstaat in de Griekse wereld, zowel op cultureel als militair gebied. Het Parthenon werd daarom ook gezien als een symbool van de macht en de triomfen van Athene. De tempel vierde niet alleen de godin Athena, maar ook de militaire overwinningen van de Atheners, met name hun overwinning op de Perzen in de Perzische Oorlogen.
Oude uiterlijk van het Parthenon
Oorspronkelijk was het Parthenon een kleurrijk en rijkelijk versierd gebouw, heel anders dan het witmarmeren beeld dat wij tegenwoordig voor ogen hebben. De tempel had een Dorische architectuurstijl, gekenmerkt door eenvoudige en krachtige lijnen. Het gebouw werd gemaakt van wit Pentelisch marmer en was rondom voorzien van zuilen die een rechthoekige structuur ondersteunden.
De beeldhouwkunst speelde een prominente rol in de decoratie van het Parthenon. De buitenste metopen (reliëfs op de muren) vertoonden mythologische taferelen die de strijd tussen orde en chaos symboliseerden. Zo waren er scènes van de strijd tussen de Grieken en de Amazonen, de goden en de Giganten, en tussen de Lapithen en de Centauren. Deze beelden hadden een dieper symbolisch doel: ze stonden voor de strijd tussen beschaving (het oude Athene) en barbarij (de Perzen).
Het meest indrukwekkende kunstwerk in het Parthenon was het reusachtige standbeeld van Athena Parthenos, gemaakt door de beeldhouwer Phidias. Dit beeld, ongeveer 12 meter hoog, was vervaardigd van goud en ivoor. Athena werd afgebeeld met een schild, een speer en een klein standbeeld van Nike (de godin van de overwinning) in haar hand. Dit majestueuze beeld stond in de centrale ruimte van de tempel en benadrukte Athena's rol als beschermster van de stad en haar militaire macht.
Politieke betekenis
Hoewel het Parthenon primair een religieus doel had, moet het ook gezien worden als een politiek statement. Athene was in de 5e eeuw v.Chr. de dominante macht in Griekenland en wilde deze suprematie tonen aan de rest van de Griekse wereld. Door een enorm, prachtig versierd bouwwerk als het Parthenon te bouwen, liet de stad zien dat ze niet alleen militair, maar ook cultureel en artistiek het middelpunt was.
De bouw van het Parthenon werd grotendeels gefinancierd met de schatkist van de Delische Bond, een alliantie van Griekse stadstaten die Athene had georganiseerd om de Perzen te bestrijden. De keuze van Pericles om de bondsmiddelen te gebruiken voor de bouw van een tempel wekte veel kritiek op bij andere Griekse stadstaten, maar versterkte tegelijkertijd de status van Athene als hegemoniale macht.
Transformatie en later gebruik
Hoewel het Parthenon oorspronkelijk een tempel voor Athena was, heeft het door de eeuwen heen verschillende functies gehad. In de late oudheid werd het een christelijke kerk gewijd aan de Maagd Maria, waardoor veel van de oorspronkelijke beelden en reliëfs werden vernietigd of aangepast. Tijdens de Ottomaanse overheersing van Griekenland werd het Parthenon omgevormd tot een moskee.
In 1687, tijdens een Venetiaanse belegering van Athene, werd het Parthenon zwaar beschadigd toen een munitieopslag die de Ottomanen binnenin het gebouw hadden opgeslagen, ontplofte. Dit leidde tot de vernietiging van grote delen van de tempel en veel van de beeldhouwwerken.
Het Parthenon is veel meer dan alleen een architectonisch meesterwerk; het is een monument dat een diepgaande betekenis heeft in termen van religie, cultuur en politiek. Het diende niet alleen als een tempel ter ere van de godin Athena, maar stond ook symbool voor de militaire en culturele macht van Athene in haar glorietijd. Het gebouw belichaamt de idealen van de klassieke oudheid: schoonheid, kracht en harmonie. Zelfs vandaag, in zijn beschadigde staat, blijft het Parthenon een symbool van de geschiedenis en het culturele erfgoed van Griekenland, en het inspireert nog steeds mensen over de hele wereld.
